PM-63 RAK (RAK - ręczny automat komandosów) - pistolet maszynowy konstrukcji polskiej wz. 1963 kalibru 9 mm, na nabój 9 x 18 mm Makarowa.
Pistolet maszynowy PM-63 został opracowany przez prof. Piotra Wilniewczyca z przeznaczeniem dla niektórych pododdziałów wojska, w tym załóg wozów bojowych, używana także w Milicji Obywatelskiej (MO) przez plutony specjalne ZOMO.
W latach pięćdziesiątych rola klasycznych pistoletów maszynowych zmalała. Ustąpiły one miejsca karabinom szturmowym. Jednocześnie jednak pojawiła się potrzeba wyposażenia znacznej liczby żołnierzy (obsługa broni ciężkiej, załogi czołgów itp) w broń mniejszą i lżejszą od standardowego karabinu. Rolę taką miał odegrać nowy małogabarytowy pistolet maszynowy, a prace nad bronią tej klasy podjęto poza Polską także w innych krajach Układu Warszawskiego (w ZSRR powstał pistolet Stieczkina APS, w Czechosłowacji pistolet maszynowy Skorpion vz.61).
Projekt wstępny nowego pistoletu maszynowego powstał pod koniec lat pięćdziesiątych w Zakładzie Technologii Mechanicznej Ogólnej Politechniki Warszawskiej. Pracami kierował prof. Piotr Wilniewczyc, a w skład zespołu konstrukcyjnego wchodzili mgr inż. Marian Wakalski, mgr inż. Grzegorz Czubaka i mgr inż. Tadeusz Bednarski. Nowy pistolet maszynowy posiadał szereg unikalnych rozwiązań konstrukcyjnych, nietypowych dla broni tego rodzaju, głównie konstrukcję zamka. Po śmierci prof. Wilniewczyca w roku 1960 prace kontynuowano. Już po opatentowaniu broni zmieniono rodzaj kolby składanej – kolbę obrotową zmieniono na kolbę wysuwaną (nowa kolba została opracowana przez Ryszarda Chełmickiego i Ernesta Durasiewicza z Zakładów Metalowych "Łucznik" i została osobno opatentowana). Po badaniach technicznych i próbach eksploatacyjnych produkcję seryjną nowych pistoletów maszynowych w roku 1964 rozpoczęły Zakłady Metalowe "Łucznik". W roku 1965 został on oficjalnie przyjęty do uzbrojenia Ludowego Wojska Polskiego jako "9 mm pistolet maszynowy wzór 1963"
W następnych latach pistolet maszynowy był produkowany bez większych modyfikacji. Zmieniono kształt zaczepumagazynka (zapobiegło to wypadaniu magazynka) i przekonstruowano zatrzask kolby. Broń przystosowano do strzelania amunicją ślepą (stosuje się specjalną lufę z integralnym odrzutnikiem, skonstruowaną przez Mariana Gryszkiewicza i Ryszarda Chełmickiego). Opracowano też kilka wersji nieprodukowanych seryjnie (z tłumikiem dźwięku i na nabój 9 x 19 mm Parabellum). Produkcję pistoletów maszynowych wz.63 zakończono w 1974 roku. W Polsce był używany przez Ludowe Wojsko Polskie (LWP), MO (następnie Policję), SB, Straż Ochrony Kolei. W latach 90-tych był wycofywany z uzbrojenia większości formacji. Do wad PM-63 należała pewna podatność na przypadkowe strzały, spowodowana łatwością
PM-63 RAK z magazynkiem
samoprzeładowania pistoletu przy upadku lub uderzeniu (m.in. w latach 90-tych. dochodziło do wypadków z pistoletami tego typu w służbie Policji).
Poza użytkownikami polskimi, pistolet maszynowy był używany także przez milicję NRD i Kuby (RK), a także armię Socjalistycznej Republiki Wietnamu (SRW). W czasie wojny chińsko-wietnamskiej w pistolety maszynowe wz. 63 uzbrojone były załogi wietnamskich czołgów.
W latach osiemdziesiątych bezlicencyjną kopię pistoletu maszynowego wz.63 oznaczoną jako Type 82 produkował chiński koncern Norinco (wyprodukowane w Chinach pistolety maszynowe Type 82 zostały wykorzystane w kilkuatakach terrorystycznych zorganizowanych przez Abu Nidala). Chińskie pistolety maszynowe Type 82 powstawały w dwóch wersjach. Jedna jest identyczna z pistoletem maszynowym wz.63, druga posiada celownik przerzutowy przeniesiony na koniec zamka i dłuższą kolbę.
Informacje
Dane podstawowe i techniczne:
| Broń | PM-63 RAK |
| Państwo | Polska (PRL) |
| Rodzaj | Pistolet maszynowy |
| Prototypy | 1960 - 1964 |
| Produkcja seryjna | 1964 - 1974 |
| Kaliber | Nabój 9 x 18 mm Makarowa |
| Długość (mm) | 333 |
| Masa (kg) | 1,6 |
| Pojemność magazynka | 15 / 25 |
| Szybkostrzelność teoretyczna (strz/min) | 650 |
| Szybkostrzelność praktyczna (strz/min) | 120 |
| Zasięg skuteczny (m) | 150 |
| Prędkość początkowa pocisku (m/s) | 320 |
Pistolet maszynowy wzór 1963 jest indywidualną bronią samoczynno-samopowtarzalną. Zasada działania oparta o odrzut zamka swobodnego z opóźnionym ruchem powrotnym. Broń strzela z zamka otwartego, zamek typu zewnętrznego nasuwa się na lufę i obejmuje ją w przednim położeniu (rozwiązane typowe dla pistoletów samopowtarzalnych, rzadko stosowane w pistoletach maszynowych). W przedniej części zamka znajduje się tzw. łyżka, wystająca przed lufę, pełniąca rolę osłabiacza podrzutu, ustateczniającego broń. Umożliwia ona także napięcie zamka jedną ręką, poprzez naciśnięcie broni łyżką o twardą przeszkodę (taka konstrukcja zamka jest unikalną cechą PM-63). W zamku umieszczony jest sprężynowy opóźniacz bezwładnościowy, zmniejszający szybkostrzelność broni. Mechanizm uderzeniowy igliczny z iglicą stałą, osadzoną w zamku. Mechanizm spustowy bez przełącznika rodzaju ognia ze spustem dwuchodowym (krótkie ściągnięcie spustu powoduje strzał pojedynczy, długie – serie). Bezpiecznik od strzałów przypadkowych – nastawny, unieruchamia zamek w położeniu tylnym i przednim oraz w pośrednim podczas rozkładania i składania broni.
Zasilanie z magazynków 15- i 25-nabojowych dołączanych do gniazda w chwycie (magazynek 15 nabojowy nie wystaje z chwytu). Przyrządy celownicze składają się z muszki i celownika przerzutowego (nastawy 75 i 150 m) ze szczerbiną.
Pistolet maszynowy wyposażony jest w mało wygodną metalową kolbę składaną (wysuwaną do tyłu, z rozkładaną stopką). Z przodu znajduje się rozkładany chwyt przedni.
Użytkownicy
- Polska (PRL)
- Bułgaria - jednostki specjalne
- Afganistan - nieznany status
- Chińska Republika Ludowa (CHRL) - kopia Typ 82, użyta w czasie wojnie chińsko-wietnamskiej po stronie chin
- Kuba (RK) - milicja, wojsko
- Palestyna - organizacja terrorystyczne
- Niemcy (NRD) - wycofane
- Wietnam (SRW) - jednostki specjalne
- ZSRR - status nieznany
- Syria - status nieznany
- Irak - wycofane
