
Czołg podstawowy T-72
Produkowany przez Uralską Fabrykę Wagonów (UWZ) w Niżnym Tagilu od roku 1973 do chwili obecnej. Wprowadzony na uzbrojenie Armii Radzieckiej na początku lat siedemdziesiątych jako następca czołgu T-55 oraz nie do końca udanego czołgu T-62. Na wyposażenie Ludowego Wojska Polskiego (LWP) wszedł w 1978 roku. Do dziś stanowi podstawowy komponent polskich wojsk pancernych, według danych MON z 1 października 2005 w użyciu było 597 takich wozów. ZSRR sprzedał licencje na jego produkcję do kilku krajów: Czechosłowacji (CSRS), Indii (RI), Jugosławii (SFRJ), Polski (PRL). W naszym kraju produkowany jest w gliwickim Bumarze w następujących wersjach: T-72M, T-72M1, T-72M1D, T-72M1Z oraz w zmodernizowanej konstrukcji PT-91. Ogółem do połowy lat 90-tych zbudowano około 20 tysięcy tych czołgów w kilku krajach świata. Czołgu T-72 używają armie kilkunastu państw.

Czołg T-72 należący do polskiej armii na paradzie w Warszawie w 2012 roku.
Informacje
Dane podstawowe:
- Państwo: Związek Radziecki (ZSRR)
- Producent: Uralska Fabryka Wagonów (UWZ)
- Typ pojazdu: czołg podstawowy
- Załoga: 3 osoby
- Prototypy: 1967 - 1972
- Produkcja: 1973 - do chwili obecnej
- Wyprodukowane egzemplarze: ok. 30 000szt. (stan na połowa lat 90-tych)
Dane techniczne:
- Uzbrojenie główne: armata gładkolufowa 2A46M kal. 125 mm
- Uzbrojenie dodatkowe: sprzężony z armatą ukm PKT kal. 7,62 mm, przeciwlotniczy wkm DSzK lub wkm NSW kal. 12,7 mm oraz 8 wyrzutni granatów dymnych kal. 82 mm na wieży
- Silnik: wysokoprężny, 12-cylindrowy W-46 o mocy 780 KM
- Skrzynia biegów: 8-biegowa, manualna
- Pancerz: kompozytowy, reaktywny, spawany z płyt walcowanych, grubość: 200 mm
- Długość: 9,53 m (całkowita), 6,67 m (kadłuba)
- Szerokość: 3,46 m (kadłuba), 3,72 m (z osłonami przeciwkumulacyjnymi)
- Wysokość: 2,19 m
- Prześwit: 0,43 m
- Masa własna: ...
- Masa całkowita: 41 000 kg
- Prędkość maks.: 60 km/h (na szosie), 45 km/h (w terenie)
- Zasięg: 450-600 km (na szosie)
- Zapas paliwa: 1 590 l (z dodatkowymi zbiornikami)
Czołg T-72MBT byłej wchodnioniemieckiej Narodowej Armii Ludowej (NAL)
Modernizacje:
- T-72M1Z - opracowana w Polsce modernizacja T-72M1, czołg doprowadzony do standardu PT-91 Twardy
- PT-91 Twardy - opracowana w Polsce (RP) w oparciu o czołg T-72M1 gruntowna modernizacja polegająca na zamontowaniu nowego systemu kierowania ogniem DRAWA, wymianie silnika W-46 o mocy 780 KM na opracowany w polskich zakładach PZL-Wola silnik S-12U o mocy 850 KM oraz montażu pancerza reaktywnego ERAWA pokrytego warstwą absorbującą fale radarowe zmniejszające zasięg wykrycia czołgu przez radary pola walki
- Asad Babil - wersja produkowana w Iraku za czasów Saddama Husajna
- M84 - opracowana w Jugosławii (SFRJ) w 1983 roku zmodernizowana wersja rozwojowa T-72M, wyposażona m.in. w rodzimy System Kierowania Ognia (SKO), nowy silnik
- T-72M2 Moderna - opracowana w Słowacji (RS) modernizacja T-72M1, nowy system kierowania ognia i silnik, pancerz reaktywny Dyna-S
- T-72SIM-1 - przeprowadzona w Izraelu przez firmę Elbit modernizacja na zamówienie Armii Gruzińskiej. System kierowania ognia Drawa i pancerz reaktywny ERAWA z PT-91
- TR-125 - wersja rozwojowa konstrukcji rumuńskiej
Czołgi T-72 podczas ćwiczeń poligonowych
- T-72M1 - opracowana przez producenta czołgu, fabrykę Ural Wagon Zawod w 2012 roku w Rosji (FR) modernizacja czołgu T-72 polegająca na zamontowaniu nowych przyrządów obserwacyjno-celowniczych firmy Biełomo z Białorusi (RB), cyfrowej radiostacji R-168-25UE-2, odbiornika nawigacji satelitarnej oraz wymianie silnika W-46 o mocy 780 KM na silnik W-84MS o mocy 840 KM oraz montażu pancerza reaktywnego. Jest to wersja proponowana na eksport, wersja na potrzeby Sił Zbrojnych Rosyjskiej Federacji podlega znacznie rozleglejszej modernizacji.
Użytkownicy:
- Związek Radziecki (ZSRR) - ponad 11 000szt./ Rosja (FR) - 1 990szt. + 9 000szt. w rezerwie
- Abchazja - 40szt.
- Algieria (ARLD) - 325szt.
- Angola (LRA) - 50szt.
- Armenia (RA) - 180szt. (w służbie pozostają 102szt.)
- Azerbejdżan - 244szt.
- Bułgaria (LRB) - 430 szt./ Bułgaria - 80szt.
- Białoruś (RB) - 1 446szt.
- Chorwacja (RCh) - 3szt.
- Czechosłowacja (CSRS) - 815szt./ Czechy (RCz) - 543szt. (w służbie pozostaje 126szt.)/ Słowacja (RS) - 272szt. (w służbie pozostaje 17szt.)
- Doniecka Republika Ludowa (DRL) - 11szt.
- Etiopia (FDRE) - 200szt.
- Finlandia - 70szt. (wycofane)
- Górski Karabach
- Gruzja - 96szt.
- Indie (RI) - 1 950szt.
- Irak (RI) - 120szt.
- Iran (IRI) - 480szt. (lokalna modernizacja)
- Jemen - 70szt.
- Jugosławia (SFRJ) - 390szt./ Serbia (RS) - 13szt.
- Kazachstan - 600szt.
- Kirgizja (RK) - 150szt.
- Kenia - 110szt.
- Kongo (DRK) - 100szt.
- Kuba (RK) - 50szt.
- Libia (WLADżLS) - około 200szt. + 150szt. w rezerwie
- Ługańska Republika Ludowa (ŁRL) - 11szt.
- Macedonia - 31szt.
- Maroko - 40szt.
- Mjanma - 50szt.
- Mongolia (MRL)/ Mongolia - 50szt.
- Niemcy (NRD) - 551szt.
- Oman - 6szt.
- Osetia Południowa - 75szt.
- Polska (PRL)/Polska (RP) - 649szt. (w służbie pozostaje 586szt.)
- Rumunia (SRR) - 30szt.
- Sierra Leone - 2szt. (dostarczone przez Polskę z nadwyżek ukraińskich)
- Sudan - 60szt.
- Sudan Południowy - 110szt.
- Syria (SRA) - 1 500szt.
- Tadżykistan - 30szt.
- Turkmenistan - 670szt.
- Uganda - 60szt.
- Ukraina - 600szt. (w rezerwie)
- Uzbekistan (RU) - 70szt.
- Wietnam (SRW) - 150szt.
- Wenezuela (BRW) - 92szt.
- Węgry (WRL)/Węgry - 30szt.